I. MỞ ĐẦU

Trong dòng chảy không ngừng của sự phát triển kinh tế - xã hội và quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng, tổ chức Công đoàn Việt Nam đang đứng trước những vận hội và thách thức đan xen. Bối cảnh mới, được định hình bởi cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ, những thay đổi trong quan hệ lao động và đặc biệt là những tác động sâu sắc hậu đại dịch COVID-19, đòi hỏi các cấp công đoàn phải không ngừng đổi mới, sáng tạo để thực sự là “chỗ dựa tin cậy, vững chắc của người lao động”. Đối với công đoàn trong khối giáo dục đại học, những thách thức này còn mang tính đặc thù, gắn liền với áp lực về nghiên cứu khoa học, đổi mới chương trình giảng dạy và sự thay đổi trong tâm thế, nhu cầu của đội ngũ trí thức trẻ.

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, với bề dày lịch sử và vai trò là trung tâm đào tạo giáo viên hàng đầu cả nước, luôn là nơi hội tụ của đội ngũ cán bộ, giảng viên có trình độ chuyên môn cao và tâm huyết với nghề. Trong bối cảnh đó, Công đoàn khoa Lịch sử, dù là một công đoàn bộ phận với số lượng đoàn viên không lớn, đã nổi lên như một điểm sáng về sự năng động, sáng tạo trong việc đổi mới phương thức hoạt động, đáp ứng hiệu quả nhu cầu, nguyện vọng của đoàn viên, góp phần xây dựng một tập thể đoàn kết, vững mạnh và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị của đơn vị.

Bài viết này tập trung phân tích, luận giải những giải pháp đổi mới, sáng tạo trong mô hình hoạt động của Công đoàn khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Qua đó, bài viết mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn, những bài học giá trị có thể nhân rộng, góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới trong toàn hệ thống công đoàn, khẳng định vị trí, vai trò không thể thiếu của tổ chức Công đoàn trong bối cảnh mới.

II. NỘI DUNG CHÍNH

1. Bối cảnh và những thách thức đặt ra đối với hoạt động công đoàn tại khoa Lịch sử

Hoạt động công đoàn tại một đơn vị học thuật như khoa Lịch sử phải đối mặt với nhiều thách thức đặc thù.

Một là, áp lực công việc và thời gian của đoàn viên: Giảng viên, cán bộ khoa Lịch sử không chỉ chịu áp lực từ việc giảng dạy theo chương trình mới, mà còn phải dành phần lớn thời gian cho nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế, hướng dẫn sinh viên, học viên... Điều này khiến quỹ thời gian dành cho các hoạt động tập thể bị thu hẹp, đòi hỏi các hoạt động công đoàn phải thực sự thiết thực, hấp dẫn và tinh gọn mới có thể thu hút sự tham gia.

Hai là, sự thay đổi trong cơ cấu và nhu cầu của đoàn viên: Thế hệ giảng viên trẻ, năng động, am hiểu công nghệ ngày càng chiếm tỷ lệ cao. Nhu cầu của họ không chỉ dừng lại ở việc được quan tâm, thăm hỏi hiếu hỉ theo cách truyền thống, mà còn mong muốn một môi trường làm việc chuyên nghiệp, được tạo điều kiện phát triển chuyên môn, được kết nối, chia sẻ và được bảo vệ quyền lợi một cách thực chất.

Ba là, nguy cơ “hành chính hóa”, “hình thức hóa” hoạt động: Nếu chỉ đi theo lối mòn, tổ chức các hoạt động mang tính phong trào chung chung, thiếu chiều sâu, Công đoàn sẽ dễ trở nên xa rời đoàn viên, không nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng thực tế. Hoạt động công đoàn có thể bị coi là “việc thêm”, thay vì là một nhu cầu tự thân của mỗi cán bộ, giảng viên.

Bốn là, tác động của chuyển đổi số: Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, giảng dạy và nghiên cứu là xu thế tất yếu. Công đoàn không thể đứng ngoài cuộc, mà phải chủ động biến công nghệ thành công cụ hữu hiệu để kết nối đoàn viên và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Trước những thách thức đó, Ban Chấp hành Công đoàn khoa Lịch sử đã xác định con đường duy nhất là phải “đổi mới từ tư duy đến hành động”, lấy đoàn viên làm trung tâm, lấy hiệu quả và tính thiết thực làm thước đo cho mọi hoạt động.

2. Những giải pháp đổi mới, sáng tạo đột phá của Công đoàn khoa Lịch sử

Mô hình đổi mới của Công đoàn khoa Lịch sử được triển khai đồng bộ trên ba trụ cột chính: Ứng dụng công nghệ, Đa dạng hóa nội dung và Chăm lo theo chiều sâu.

2.1. Trụ cột 1: Ứng dụng công nghệ số để tối ưu hóa kết nối và quản lý

Nhận thấy sức mạnh của công nghệ, Công đoàn khoa đã tiên phong trong việc xây dựng một “hệ sinh thái số” để phục vụ hoạt động:

Xây dựng kênh thông tin đa nền tảng: Thay vì các thông báo bằng văn bản giấy, mọi thông tin của Công đoàn được truyền tải nhanh chóng, tức thời qua nhóm Zalo chung. Quan trọng hơn, một không gian lưu trữ chung trên Google Drive đã được thiết lập để chia sẻ các văn bản pháp quy quan trọng (Luật Lao động, Luật Giáo dục Đại học), các chính sách của nhà trường, các biểu mẫu cần thiết, giúp đoàn viên dễ dàng tra cứu mọi lúc, mọi nơi.

Lấy ý kiến đoàn viên bằng công cụ trực tuyến: Để mỗi hoạt động đều xuất phát từ nguyện vọng của số đông, Công đoàn thường xuyên sử dụng Google Forms để thực hiện các cuộc khảo sát nhanh về: nhu cầu tổ chức nghỉ mát, lựa chọn quà tặng các dịp lễ, góp ý cho các quy chế nội bộ... Việc này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn đảm bảo tính dân chủ, khách quan, giúp đoàn viên cảm thấy tiếng nói của mình được tôn trọng.

Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề linh hoạt (Hybrid): Đối với các buổi tọa đàm, chia sẻ kinh nghiệm không yêu cầu tương tác trực tiếp quá cao, Công đoàn đã kết hợp hình thức trực tiếp và trực tuyến qua Zoom/Google Meet. Điều này tạo điều kiện cho các giảng viên đang đi công tác, học tập ở xa hoặc có việc đột xuất vẫn có thể tham gia, duy trì sự gắn kết tập thể.

2.2. Trụ cột 2: Đa dạng hóa, nâng cao chất lượng hoạt động, gắn liền với chuyên môn

Công đoàn khoa Lịch sử đã thoát khỏi tư duy “công đoàn là văn nghệ, thể thao” để kiến tạo những hoạt động mang đậm dấu ấn học thuật và có giá trị thực tiễn cao:

Mô hình “Tọa đàm khoa học kết hợp sinh hoạt Công đoàn”: Thay vì các buổi họp công đoàn khô khan, đơn vị đã lồng ghép việc thảo luận các vấn đề công đoàn với các buổi tọa đàm khoa học. Ví dụ, sau phần phổ biến chính sách mới, sẽ là phần một giảng viên trẻ báo cáo về hướng nghiên cứu mới của mình. Mô hình này vừa thực hiện nhiệm vụ công đoàn, vừa tạo diễn đàn học thuật, khuyến khích phát triển chuyên môn, được đoàn viên đánh giá rất cao.

Chuỗi workshop “Kỹ năng mềm cho nhà giáo hiện đại”: Nắm bắt nhu cầu của đoàn viên, đặc biệt là các giảng viên trẻ, Công đoàn đã mời các chuyên gia nói chuyện về các chủ đề thiết thực như: “Quản lý stress trong môi trường học thuật”, “Xây dựng thương hiệu cá nhân của nhà khoa học”, “Ứng dụng AI trong nghiên cứu và giảng dạy Lịch sử”... Các hoạt động này trực tiếp hỗ trợ công việc và sự phát triển sự nghiệp của đoàn viên.

Hoạt động “Về nguồn” kết hợp thực tế chuyên môn: Các chuyến đi tham quan, nghỉ mát không chỉ đơn thuần là du lịch. Ban Chấp hành Công đoàn đã khéo léo lựa chọn các địa danh lịch sử, văn hóa, kết hợp chương trình tham quan với các buổi nói chuyện, trao đổi chuyên môn ngay tại thực địa. Chuyến đi đến Côn Đảo, Điện Biên... không chỉ giúp đoàn viên tái tạo năng lượng mà còn là cơ hội bồi đắp tư liệu sống động cho bài giảng.

2.3. Trụ cột 3: Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần một cách thực chất, ấm áp

Đây là nhiệm vụ trọng tâm được Công đoàn khoa thực hiện với sự quan tâm sâu sắc và tinh tế.

Xây dựng “Quỹ tương thân tương ái” tự nguyện: Ngoài các chế độ theo quy định chung, Công đoàn khoa đã xây dựng một quỹ riêng dựa trên sự đóng góp tự nguyện để hỗ trợ kịp thời các đoàn viên và gia đình khi gặp khó khăn đột xuất (ốm đau, bệnh tật, tai nạn...). Sự minh bạch trong quản lý và ý nghĩa nhân văn sâu sắc đã giúp quỹ hoạt động hiệu quả, trở thành biểu tượng cho tình đồng nghiệp, sự sẻ chia trong đơn vị.

Sự quan tâm “cá nhân hóa”: Ban Chấp hành Công đoàn luôn nắm bắt sâu sát hoàn cảnh từng đoàn viên. Không chỉ là những món quà chung chung, sự quan tâm còn được thể hiện qua những hành động nhỏ nhưng ý nghĩa: một cuộc điện thoại hỏi thăm khi đoàn viên có người nhà đau ốm, một bó hoa chúc mừng khi giảng viên bảo vệ thành công luận án, một lời động viên khi biết đoàn viên gặp khó khăn trong cuộc sống... Chính sự quan tâm chân thành này đã tạo nên sợi dây gắn kết vô hình nhưng vô cùng bền chặt.

Là cầu nối vững chắc giữa đoàn viên và lãnh đạo: Công đoàn khoa đã chủ động, định kỳ tổ chức các buổi đối thoại thẳng thắn giữa tập thể đoàn viên với lãnh đạo khoa. Đây là diễn đàn để đoàn viên bày tỏ tâm tư, đề xuất các giải pháp cải thiện điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ. Công đoàn đã thực sự phát huy vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, góp phần xây dựng môi trường làm việc dân chủ, công bằng.

3. Kết quả đạt được và những bài học kinh nghiệm

Những nỗ lực đổi mới không ngừng đã mang lại những kết quả tích cực và toàn diện:

Về phía đoàn viên: Tỷ lệ đoàn viên tự nguyện tham gia các hoạt động do Công đoàn tổ chức luôn đạt trên 90%. Quan trọng hơn, sự gắn kết, tinh thần đoàn kết, tương trợ trong tập thể được nâng lên rõ rệt. Đoàn viên không còn xem Công đoàn là một tổ chức “bên lề” mà thực sự coi đây là “ngôi nhà chung”, là nơi để chia sẻ, gắn bó và tin tưởng.

Về phía đơn vị: Hoạt động công đoàn hiệu quả đã tạo ra một không khí làm việc tích cực, dân chủ, góp phần thúc đẩy mỗi cá nhân nỗ lực phấn đấu. Khoa Lịch sử liên tục là đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, có nhiều thành tích nổi bật trong nghiên cứu khoa học và đào tạo, được Nhà trường ghi nhận.

Về mô hình hoạt động: Mô hình đổi mới của Công đoàn khoa Lịch sử đã được nhiều công đoàn bộ phận khác trong trường đến học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, tạo ra sự lan tỏa tích cực.

Từ thực tiễn hoạt động, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sâu sắc:

1. Phải lấy đoàn viên làm trung tâm: Mọi hoạt động phải xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng thực tế của đoàn viên.

2. Sự sáng tạo là không giới hạn: Cần mạnh dạn thử nghiệm các mô hình hoạt động mới, thoát khỏi lối mòn tư duy.

3. Vai trò của Ban Chấp hành là then chốt: Đội ngũ cán bộ công đoàn phải thực sự tâm huyết, năng động, dám nghĩ, dám làm và có uy tín với tập thể.

4. Phối hợp chặt chẽ với lãnh đạo chuyên môn: Sự ủng hộ của lãnh đạo đơn vị là điều kiện tiên quyết để hoạt động công đoàn được triển khai thuận lợi và hiệu quả.

III. KẾT LUẬN

Cuộc thi viết “Vòng tay Công đoàn” là một cơ hội quý báu để những câu chuyện thực tiễn, những mô hình hay từ cơ sở được lan tỏa. Câu chuyện về sự đổi mới của Công đoàn khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội là một minh chứng sống động cho thấy, dù ở quy mô nào, nếu có một tư duy đổi mới và một trái tim tâm huyết, tổ chức Công đoàn hoàn toàn có thể tạo ra những giá trị khác biệt, thực sự trở thành người bạn đồng hành tin cậy của người lao động.

Trong bối cảnh mới với nhiều cơ hội và thách thức, mô hình hoạt động của Công đoàn khoa Lịch sử đã khẳng định một hướng đi đúng đắn: đó là hướng đi của sự sáng tạo, thiết thực và nhân văn. Đó cũng chính là cách mà tổ chức Công đoàn củng cố sức sống, nâng cao vị thế của mình, giang rộng “vòng tay” ấm áp để đoàn kết, tập hợp và bảo vệ người lao động, góp phần xứng đáng vào sự phát triển bền vững của mỗi cơ quan, đơn vị và của đất nước.

Một số hình ảnh hoạt động của đoàn viên công đoàn khoa Lịch sử:

Tống Thị Quỳnh Hương - Phó chủ tịch công đoàn Khoa Lịch sử
Công đoàn Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội