Công đoàn Việt Nam ra đời – đòi hỏi tất yếu của lịch sử:

Ngày 28/7/1929, tổ chức Công đoàn Việt Nam ra đời, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đối với quá trình đấu tranh, phát triển của phong trào công nhân Việt Nam; là hạt nhân vận động, tập hợp giai cấp công nhân đi dưới ngọn cờ cách mạng vinh quang của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong 85 năm qua, tổ chức Công đoàn Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng vào công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, giải phóng giai cấp; trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Sự ra đời của tổ chức Công đoàn Việt Nam gắn liền với sự hình thành, phát triển của giai cấp công nhân và hoạt động của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Người đặt nền móng về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của tổ chức Công đoàn Việt Nam. Trong tác phẩm “Đường Kách mệnh” viết năm 1927, Nguyễn Ái Quốc đã nhấn mạnh tính chất và nhiệm vụ của Công hội là: “Tổ chức Công hội trước là để cho công nhân đi lại với nhau cho có cảm tình, hai là để nghiên cứu với nhau, ba là để sửa sang cách sinh hoạt của công nhân cho khá hơn bây giờ, bốn là giữ gìn quyền lợi cho công nhân, năm là để giúp cho quốc dân, giúp cho thế giới”.

Như một tất yếu của lịch sử, các tổ chức Công hội sơ khai ra đời; đặc biệt là tổ chức Công hội Đỏ do người công nhân ưu tú Tôn Đức Thắng (sau này là Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa) sáng lập đã đáp ứng yêu cầu cấp thiết của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân Việt Nam những thập niên đầu thế kỷ 20; tạo một bước ngoặt to lớn trong phong lịch sử trào đấu tranh của công nhân, đó là chuyển từ đấu tranh tự phát sang đấu tranh tự giác, từ việc đấu tranh chỉ để đòi những quyền lợi trước mắt sang đấu tranh có tổ chức và mang tính chính trị, từ đó có những đóng góp quan trọng vào phong trào đấu tranh của công nhân thế giới.

Bằng con đường “Vô sản hoá”, nhiều cán bộ do Nguyễn Ái Quốc đào tạo đã vào làm việc trong các nhà máy, thâm nhập các khu lao động, các xóm thợ để tuyên truyền vận động công nhân. Nhờ vậy, từ 1926-1929 đã xây dựng được nhiều cơ sở Công hội trong các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền, xưởng thợ, bến cảng ở các trung tâm kinh tế, chính trị quan trọng trên khắp cả nước. Cuối năm 1928, đầu năm 1929, nhiều tổ chức Công hội Đỏ được thành lập ở các xí nghiệp và phát triển, dần dần được thống nhất thành Tổng Công hội Đỏ cấp tỉnh, thành phố (Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Hòn Gai).

Yêu cầu khách quan của cách mạng đòi hỏi phải có đội tiên phong chính trị là chính đảng của giai cấp công nhân ra đời để lãnh đạo phong trào đấu tranh của công nhân, đồng thời lãnh đạo phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc, giành độc lập tự, do cho Tổ quốc. Năm 1929, ba tổ chức Đảng cộng sản Việt Nam ra đời (tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam, được thành lập ngày 3-2-1930), bước đầu đáp ứng yêu cầu của phong trào yêu nước và phong trào công nhân. Nhờ đó, tổ chức Công hội càng phát triển nhanh chóng, nhất là ở các tỉnh miền Bắc, nơi có nhiều trung tâm công nghiệp, nơi tập trung một số lượng lớn công nhân.

Để đáp ứng yêu cầu cấp thiết của công tác vận động công nhân và tăng cường sức mạnh cho tổ chức Công hội, ngày 28/7/1929, theo quyết định của Đông Dương Cộng sản Đảng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh triệu tập Hội nghị đại biểu Công hội Đỏ Bắc kỳ lần thứ nhất, họp tại số nhà 15 Hàng Nón, Hà Nội. Hội nghị đã bầu Ban Chấp hành lâm thời gồm 6 ủy viên, do đồng chí Nguyễn Đức Cảnh phụ trách. Hội nghị đã thông qua Chương trình, Điều lệ, phương hướng hoạt động và quyết định xuất bản Báo Lao động và Tạp chí Công hội Đỏ (Sau này, Đại hội V Công đoàn Việt Nam (tháng 11-1983) đã quyết định lấy ngày 28/7/1929 là ngày kỷ niệm thành lập Công đoàn Việt Nam). Tiếp sau sự kiện thành lập Tổng Công hội Đỏ Bắc kỳ, các Tổng Công hội Đỏ ở miền Trung, miền Nam được thành lập. Từ năm 1930, Tổng Công hội Đỏ đã hoạt động khắp cả nước.

Công hội Đỏ ra đời có ý nghĩa hết sức to lớn đối với phong trào công nhân Việt Nam. Vừa là kết quả tất yếu của sự trưởng thành về chất lượng phong trào công nhân nước ta, vừa là thắng lợi của đường lối công vận của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Đảng Cộng Sản Đông Dương cũng như của phong trào cộng sản nói chung. Đồng thời cũng đáp ứng nhu cầu bức thiết về mô hình tổ chức của phong trào công nhân Việt Nam và đánh dấu sự hòa nhập của phong trào công nhân nước ta với phong trào cộng sản công nhân quốc tế.

Đánh giá về sự kiện thành lập Tổng Công hội Đỏ Bắc kỳ, đồng chí Hoàng Quốc Việt - Nguyên Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã nói: “Trong lịch sử phong trào công đoàn Việt Nam, Công hội Đỏ là tổ chức quần chúng đầu tiên của giai cấp công nhân Việt Nam. Công hội Đỏ ra đời giữa lúc giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam bị áp bức bóc lột thậm tệ. Sớm được sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, Công hội Đỏ đã luôn gắn liền việc vận động quần chúng đấu tranh đòi quyền lợi hàng ngày với việc tổ chức công nhân đoàn kết cùng các tầng lớp nhân dân chống đế quốc Pháp để giải phóng dân tộc. Đồng thời, Công hội Đỏ cũng góp phần đặt mối quan hệ đầu tiên giữa phong trào công nhân Việt Nam với phong trào công nhân thế giới, đặc biệt là với công đoàn và công nhân Pháp”.

Sự ra đời của Công đoàn cách mạnh Việt Nam có ý nghĩa to lớn, đánh dấu sự lớn mạnh của phong trào công nhân và sự trưởng thành của giai cấp công nhân Việt Nam. Khẳng định luận điểm nổi tiếng của Lênin đó là“Giai cấp công nhân ở bất kỳ nơi nào trên thế giới cũng chỉ phát triển và chỉ có thể phát triển bằng con đường Công đoàn, bằng sự tác động qua lại giữa Công đoàn và Đảng của giai cấp công nhân, chứ không thể bằng con đường nào khác’’.

Trong 86 năm qua, tổ chức Công đoàn Việt Nam đã không ngừng trưởng thành, lớn mạnh; đã vận động, tập hợp đông đảo công nhân, viên chức, lao động dưới ngọn cờ cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo để có những đóng góp to lớn trong thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược; tổ chức và vận động công nhân, viên chức, lao động hưởng ứng thực hiện các phong trào thi đua yêu nước, góp phần to lớn trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Đặc biệt, trong công cuộc đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, đặc biệt là trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay; giai cấp công nhân Việt Nam nói chung và giai cấp công nhân thành phố nói riêng đã tiếp tục phát huy vai trò của mình qua các phong trào thi đua yêu nước, phong trào Lao động giỏi - Lao động sáng tạo, tiên phong trong các ngành nghề, trực tiếp tạo ra nhiều sản phẩm đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của xã hội. Tổ chức Công đoàn đã không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động; tập trung xây dựng tổ chức Công đoàn ngày càng vững mạnh, hướng các hoạt động trọng tâm về Công đoàn cơ sở nhằm phát huy hiệu quả vai trò của Công đoàn cơ sở, góp phần thực hiện tốt các chức năng của tổ chức Công đoàn, đáp ứng sự phát triển không ngừng của phong trào công nhân, viên chức, lao động.